ZIKA!

Kiko ta e malesa Zika? Zika ta un infekshon kousá dor di e vírùs Zika. E vírùs di Zika ta plama via piká di e sangura Aedes aegypti. Pues, e mesun sangura ku ta transmití e.o. Dengue i Chikungunya ta transmití Zika tambe.
Síntomanan di Zika
Despues di 3 pa 12 dia ku e vírùs ta den bo kurpa bo por haña un òf mas di e siguiente:
• Keintura leve (ounke tin kaso kaminda no tin keintura mes); • iritashon di kueru (rash/uitslag); • wowítis òf wowo hopi kòrá; • doló di kabes, di kurpa i di skarnirnan; • kurpa debil; • pia hinchá.
Por haña tambe, pero ménos frekuente, doló patras di wowo (manera dengue), pèrdida di apetit, sakamentu, diarea i doló di barika. E síntomanan por dura 2 te 7 dia. Konforme informashon aktual Zika ta duna síntoma ménos fuerte ku Dengue i Chikungunya.
Kon bo ta protehá bo mes di Zika? Komo ku ta via di piká di sangura por haña Zika, e manera general pa prevení Zika ta primeramente di no laga sangura pikabo! Ora un sangura pika un hende malu e sangura ta keda infektá ku e vírùs. E sangura infektá ei ta sigui plama e malesa di Zika pa mas hende den kas i besindario. P’esei ta importante pa ora bo ta malu tambe bo evitá ku sangura ta pikabo.
Kon bo por evitá pa sangura pikabo? Paña: Bisti paña di kolo kla ku ta tapa tur parti di bo kurpa tur momentu. Bisti kamisa ku manga i karson largu. Prinsipalmente ora e sangura ta mas aktivo (ora solo ta saliendo i bahando). Usa paña di koló kla, pasó paña koló skur ta atraé e sangura.
Uso di repelente: ta e mihó manera di protehá abo i bo famia kontra di piká di sangura.
• Importante: Skohe un repelente ku ta kontené e ingrediente aktivo: DEET. Por usa tambe repelente ku ta kontené Picaridin, Oil òf lemon eucalyptus òf IR3535.
• Lesa e emboltura pa bo sa kiko bo ta kumpra i sigui e rekomendashonnan di e produkto.
• E porsentahe di e ingrediente aktivo ta indiká kon largu e repelente ta protehá. Un repelente ku 20% te 25% di DEET, ta protehá di 6 te 8 ora. No ta nesesario pa usa un repelente ku porsentahe mas haltu, semper por bolbe hunta repelente si ripara ku e efektividat a pasa. Repelente ta optenibel na supermerkado i botika.
• Segun investigashonnan uso di repelente ku DEET no tin konsekuensha negativo ni pa mucha chikí (mas ku 2 luna) ni pa e hende muhé na estado.
Tene sangura pafó: Dor drumi bou di mosketero, uso di hòr (sefta) na bentana i porta i dor di sera porta i bentana durante e oranan ku e sangura Aedes aegypti ta mas aktivo, ora solo ta sali i ora solo ta baha.
Ta importante pa sigui tur e rekomendashonnan aki pero mas importante ta pa eliminá tur kos i lugá ku ta kria sangura den i rondó di nos kas.
Kiko bo mester hasi si bo haña Zika
No tin tratamentu pa Zika, ni vakuna kontra di Zika. Úniko manera di no haña Zika ta di no laga sangura pikabo. Si bo sinti síntomanan paresido na esnan menshoná, akudí serka bo dòkter di kas. Dòkter por duna remedi pa aliviá e síntomanan manera keintura i doló. Ademas dòkter por disidí di hasi un tèst di laboratorio pa determiná si ta trata di Zika.
Otro konsekuenshanan di Zika
Parálisis. Ounke mayoria kaso di infekshon ku Zika ta duna síntomanan hopi suave, informashon di e epidemianan den pasado i aktual ta indiká ku Zika por kousa kasonan di Guillain-Barré Syndrome (GBS). Esaki ta un sorto di parálisis ku por aparesé despues di kualke infekshon (ku vírùs òf bakteria).
Tin kaso di e parálisis GBS ta temporal, tin kaso ku ta rekuperá kompletamente i otro ku ta rekuperá parsialmente, tin biaha GBS por kousa morto. GBS no ta un kos nobo pa Kòrsou. For di lat den añanan ’90 departamentu di Epidemiologia i Investigashon den kolaborashon ku neurólogonan na Kòrsou a determiná ku na Kòrsou nos tin relativamente mas tantu kaso di GBS pa aña ku otro kaminda. Esaki kier men ku pa aña nos por verwacht 3 òf 4 kaso. Datonan di e epidemia di Zika na otro parti di mundu ta indiká ku Zika por duna mas kaso di GBS ainda, lokual por hasi nos pensa ku nos por fèrwagt mas kaso ainda di GBS ku normal.
Embaraso
Informashon di e epidemia na Brasil ta indiká ku infekshon di Zika durante e promé lunanan di embaraso ta relashoná ku pèrdida di e barika, morto di e yuchi òf yuchinan ku ta nase ku un kondishon yama microcefalia. Microcefalia ta un kondishon kaminda e yu ta nase ku un kabes muchu chikitu pa su edat. E kondishon aki ta relashoná ku problema di desaroyo mental i por kondusí na morto.

Hende muhé na estado
A base di e riesgonan di infekshon di Zika den e promé lunanan pa ku yu ku ainda no a nase, ta pidi pa hende muhé na estado sigui e rekomendashonnan di protekshon. Mester hasi tur posibel pa sangura no pikabo. Si bo haña keintura i sinti otro síntomanan deskribí di Zika, akudí na bo dòkter di kas i splika tur lokual bo ta sinti i si ta nesesario pon’é na altura ku bo ta na estado.
Biahamentu
Ounke ku aktualmente nos mes tin e promé kaso importá di Zika, e riesgo di pega durante vakashon ta keda grandi pasó paisnan rondó di nos tin mas kaso na e momentonan aki. Si ta bai di biahe den Karibe i Latino-Amérika, mantené e medidanan di prekoushon relashoná ku protekshon kontra di piká di sangura i skohe un hotèl òf otro alohamentu ku erko i/òf ku tin un bon kontròl di sangura.
Departamentu di Higiena Tèkniko (THZ): 462 2040, ekst. 867 òf 858 Epidemiologia i Investigashon (EPI): 462 2040, ekst. 850 òf 851
コメント