Kiko ta Cirrhosis?

Cirrhosis ta un malesa ku ta forma sikatris riba e higra. E higra ta un organo grandi den e parti banda drechi ariba e barika. Den kaso di cirrhosis tin un daño fuerte na e higra, unda e selnan normal di e higra ta wordu substitui pa sikatrisnan di e tehido di e higra. Den e kaso aki, e higra ta stop di traha manera mester ta y e pashent por haña sangramentu pisa, hinchamentu, problema mental y di rosea.
Kiko ta e sintomanan di cirrhosis?
Tin persona ku cirrhosis ku no tin ningun sintoma. Si tin sintoma, nan por inklui:
Hinchamentu den e barika y pia, y akumulashon di likido den e pulmonan
Sangramentu pisa den e adernan den e esophagus, e tubu ku ta konekta e boka ku e stoma
Difikultat pa hala rosea
Sinti ful (barika yen)
Sinti kansa
Problema pa drumi sufisiente of drumi di mas
Kueru of blanku di wowo ta bira geel, esaki nan ta jama ‘jaundice’
Konfushon ku por presenta diripente
Koma
Cirrhosis tambe ta hasie mas probabel ku bo por haña un infekshon y ta aumenta bo chens pa haña kanser di higra.
Kiko ta kausa cirrhosis?
Ora algu ta hasi daño na e higra, e organo ta purba rekupera su mes. Den e proseso aki sikatris ta forma. Kausanan di daño na higra ta inklui:
Uso pisa di alkohol – Personanan ku ta abusa di alkohol (mas ku un bebida pa dia pa hende muhe y mas ku dos bebida pa dia pa hende homber) tin mas risiko pa cirrhosis.
Hepatitis B of Hepatitis C - Virusnan ta kausa e malesa di higra nan aki. Un persona por kontrae e virus nan aki dor di komparti hangua of tene relashon sexual ku un persona ku ta infekta.
Obesidat y sobrepeso: Nonalcoholic steatohepatitis (NASH) – Un persona ku e kondishon aki hopi biaha no ta bebe alkohol. Dokternan no ta sigur kiko ta kausa NASH, pero hopi hende ku tin e malesa aki ta sobrepeso y tin diabetes.
Hemochromatosis (demasiado heru) y algun malesa autoimmunologiko (p.e. PBC, autoimmune hepatitis, etc.) tambe ta kausa daño na e higra.
Tin un test pa cirrhosis? Si, test ta inklui:
Biopsi- den e test aki e dokter via un hangua den e higra ta saka un muestra chikitu di e tehido di e higra. E muestra aki lo mustra kon severo e daño ta.
Test di sanger - resultadonan por mustra kiko ta kausa e malesa
Potret - bo dokter por saka potret di bo higra ku un ekipo di ultrasonido of un MRI
Tin algu ku mi por hasi pa preveni mas daño na mi higra? Si, pa proteha bo higra:
Evita alkohol
No tuma medisinanan natural, infushon di blachi mata. Tin medikamentu y suplementu ku por kausa daño na e higra
Tuma vakuna kontra hepatitis A y B si bo no a haña e infekshon prome
Kontrola bo peso y hasi deporte (moveshon)
Kon ta trata cirrhosis?
Tratamentu ta depende di e kausa di cirrhosis, kon severo e ta y ki sintomanan e pashent tin.
Tratamentu ta kai den un par di kategoria prinsipal inkluiendo:
Trata e kausa di e malesa – Tin kausa di cirrhosis por wordu trata. Por ehempel, personanan ku cirrhosis kausa door di abusu di alkohol por purba stop di konsumi alkohol. Personanan ku hepatitis B of C kroniko por tuma remedi.
Baha e risiko di sangramentu – Cirrhosis por kausa ku e adernan di sanger rond di e esophagus ta hincha y te asta rementa y sangra. Pa preveni ku esaki ta pasa, dokternan por:
Preskribi remedi ku ta yama “Beta blockers”. E remedinan aki ta baha e preshon di sanger den e higra y ta yuda redusi e chens di sangramentu.
Pone banchi chikitu rond di e adernan di sanger hincha (e prosedura aki nan ta yama “variceal band litigation”)
Disminui e akumulashon di likido den e barika – serka personanan ku cirrhosis e barika tin biaha ta yena ku likido, pa disminui e akumulashon di likido aki, dokternan por:
Preskribi remedi diuretiko. E remedinan aki ta pone ku bo ta urina hopi. Personanan ku ta tuma e remedinan diuretiko hopi biaha mester redusi nan konsumo di salu.
Saka e likido for di e barika usando un hangua (e prosedura aki ta wordu jama “paracentesis”)
Implanta un aparato den e higra ku ta redusi e akumulashon di likido den e barika (e prosedura aki yama “TIPS”)
Trata of preveni infekshon – personanan ku cirrhosis tin un chens mas grandi ku normal di haña infekshon. Ora nan haña un infekshon, nan por bira hopi mas malu ku un persona ku no tin cirrhosis. Konsekuentemente personanan ku cirrhosis hopi biaha mester antibiotika pa trata of preveni infekshon. Mayoria di persona ku cirrhosis mester tuma e vakuna di griep y otro vakunanan pa preveni infekshonan komun.
Trata konfushon – cirrhosis avansa por kondusi na konfushon. Dokternan usualmente ta usa lactulose (un remedi ku ta hasi e af moli) of sierto antibiotika pa trata e konfushon.
Mi lo mester di un higra nobo?
Personanan ku cirrhosis severo mester un higra nobo. Papia ku bo dokter over di e operashon prome ku bo bira muchu malu, pa haña sa si un transplante di higra ta un opshon pa bo. Hopi biaha mester warda te ku 2 aña pa risibi un higra nobo.
Mi por preveni cirrhosis?
Si, bo por preveni bo chens nan pa haña cirrhosis dor di:
Buska yudansa si bo tin un problema ku alkohol
Buska vakuna pa hepatitis B y hepatitis A si bo no a risibi esaki ainda
Usa kondom ora di tene relashon sexual
No komparti hangua pa droga
Comments